Në kohën kur shumica prej nesh përdor internetin për qëllime të përditshme – si rrjetet sociale, blerjet online apo kërkime në Google – ekziston një pjesë tjetër e errët dhe pak e njohur e internetit: Dark Web.
Por çfarë është në të vërtetë Dark Web, dhe pse është kaq e diskutueshme?
Çfarë është Dark Web?
Dark Web është një pjesë e fshehur e internetit që nuk mund të aksesohet përmes shfletuesve të zakonshëm si Chrome apo Safari. Ajo kërkon softuerë të veçantë si Tor Browser, që fshehin identitetin e përdoruesit dhe lejojnë qasje në faqe me adresa jo të zakonshme (p.sh. .onion).
Ndryshe nga pjesa “normale” e internetit (Surface Web), e cila indeksohet nga motorët e kërkimit si Google, Dark Web është e padukshme për kërkime të zakonshme.
Për çfarë përdoret?
Edhe pse ka përdorime të ligjshme (si aktivizmi në shtete diktatoriale), Dark Web është kryesisht e njohur për:
Tregti ilegale (armë, drogë, dokumente false),
Shitje të të dhënave personale, fjalëkalimeve dhe kartave bankare,
Shërbime të paligjshme, si hakerë me pagesë apo ransomware-as-a-service,
Materiale të ndaluara, që mund të përfshijnë përmbajtje të rënda dhe kriminale.
Rreziqet për përdoruesit e zakonshëm
Edhe pse shumë njerëz nuk e përdorin kurrë vetë Dark Web-in, ata mund të bëhen viktimë e përmbajtjes që qarkullon aty:
Të dhënat personale të vjedhura (nga rrjete sociale, email, banka) shpesh përfundojnë në Dark Web për shitje.
Fjalëkalimet dhe informacionet e kartave të kreditit mund të shpërndahen pasi një platformë online sulmohet.
Përdorues të papërvojë që hyjnë nga kureshtja rrezikojnë të ekspozohen ndaj përmbajtjeve traumatike ose të bien pre e mashtrimeve.
Si të mbroheni nga rreziqet e Dark Web-it?
-
Përdorni fjalëkalime të forta dhe të ndryshme për çdo llogari.
-
Aktivizoni autentikimin me dy hapa (2FA) kudo që është e mundur.
-
Mos klikoni në linke të dyshimta apo të ardhura nga burime të panjohura.
-
Kontrolloni nëse të dhënat tuaja janë ekspozuar (mund të përdorni mjete si “haveibeenpwned.com”).
-
Mos përdorni Tor ose dark web për “kureshtje” pa dijeni të thellë teknike dhe pa qëllime të qarta.
A ka ndikim kjo në Kosovë?
Po. Edhe qytetarët e Kosovës janë prekur nga:
Shitja e fjalëkalimeve dhe emaileve të komprometuara,
Sulme me ransomware që lidhen me shërbime të blera në Dark Web,
Mashtrime dhe phishing që bazohen në të dhëna të ekspozuara më parë.
Shumë herë, përdoruesit as nuk janë të vetëdijshëm që të dhënat e tyre janë shitur ose përdorur në sfond.
Dark Web është një realitet i errët i botës dixhitale. Edhe nëse nuk hyni kurrë atje, nuk jeni imun ndaj ndikimit që ajo mund të ketë mbi jetën dhe sigurinë tuaj. Mbrojtja më e mirë është vetëdija, kujdesi dhe edukimi kibernetik.
