Në kulturën shqiptare, fjala “besa” ka një peshë të jashtëzakonshme. Ajo nuk është thjesht një premtim, por një garanci shpirtërore dhe morale, një ligj i pashkruar që ka rregulluar jetën e shqiptarëve për shekuj. Në Kanunin e Lekë Dukagjinit, besa zinte vend qendror dhe ishte një nga parimet më të shenjta të jetës shoqërore.

Çfarë është besa?

• Besa nënkuptonte dhënien e fjalës dhe mbajtjen e saj me çdo kusht.

• Shkelja e besës konsiderohej një turp i madh, që sillte humbjen e nderit për individin dhe familjen.

• Ajo shtrihej në marrëdhënie personale, familjare, fisnore dhe edhe me armiqtë.

Besa sipas Kanunit

Kanuni i Lekës e përmend besën si një nga shtyllat e rendit shoqëror:

• Besa për paqe – shpallej për të ndalur gjakmarrjet dhe armiqësitë për një kohë të caktuar.

• Besa e mikut – mysafiri, edhe nëse ishte armik, gëzonte mbrojtje të plotë gjatë kohës që ishte në shtëpi.

• Besa e fjalës – një marrëveshje gojore kishte vlerën e një kontrate të shkruar.

Shembuj të besës

• Në një gjakmarrje, palët shpesh caktonin një periudhë bese, gjatë së cilës ndalohej çdo akt dhune.

• Nëse një njeri hynte në shtëpinë e tjetrit dhe i jepej besa, ai ishte i paprekshëm derisa të largohej.

• Besa shtrihej deri te mbrojtja e të huajve, ku shqiptarët rrezikonin jetën për të shpëtuar ata që kishin marrë nën mbrojtje.

Rëndësia historike

• Besa ishte garancia që mbante bashkë shoqërinë shqiptare në mungesë të shtetit dhe institucioneve.

• Ky koncept unik ka tërhequr vëmendjen e udhëtarëve të huaj, të cilët e përshkruanin si një nga tiparet më fisnike të shqiptarëve.

• Sot, besa mbetet simbol i besueshmërisë dhe mikpritjes shqiptare në sytë e botës.

Besa në Kanunin e Lekë Dukagjinit nuk ishte thjesht një normë juridike, por një kod nderi që lidhi shqiptarët me njëri-tjetrin dhe me të huajt. Ajo është një nga trashëgimitë më të fuqishme shpirtërore që ka mbijetuar ndër shekuj dhe mbetet gur themeli i kulturës shqiptare.