Një nga aspektet më të debatueshme të Kanunit të Lekë Dukagjinit është gjakmarrja. Ky zakon, i trashëguar nga kohë shumë të lashta, lidhej ngushtë me konceptin e nderit dhe besës, por në të njëjtën kohë solli shumë tragjedi në jetën shqiptare. Për shekuj, gjakmarrja rregulloi marrëdhëniet shoqërore, por shpeshherë u kthye në një plagë të rëndë për komunitetet shqiptare.

Çfarë është gjakmarrja?

• Gjakmarrja ishte një ligj zakoni, sipas të cilit një vrasje kërkonte hakmarrje nga familja ose fisi i viktimës.

• Qëllimi i saj ishte të rikthente nderin e humbur, pasi në kulturën tradicionale shqiptare nderi ishte më i rëndësishëm se vetë jeta.

• Shprehja e njohur e Kanunit: “Gjaku lahet me gjak” përmbledh këtë parim themelor.

Rregullat e gjakmarrjes në Kanun

Kanuni nuk e linte gjakmarrjen pa kufij – përkundrazi, ajo kishte rregulla të rrepta:

• Vetëm meshkujt ishin subjekt i gjakmarrjes (gratë dhe fëmijët ishin të paprekshëm).

• Një vrasje duhej të shpaguhej vetëm nga familja e ngushtë e fajtorit.

• Në raste të veçanta shpallej “besa”, një periudhë paqeje për të parandaluar gjakderdhjen e menjëhershme.

Roli i pajtimit

• Gjakmarrja nuk ishte e pafund – në shumë raste kërkohej ndërmjetësimi i pleqnarëve ose i klerit, që mund të vendosnin një marrëveshje paqeje.

• Pajtimi i gjakut ishte një akt solemn, ku dy familje e mbyllnin armiqësinë dhe rivendosnin rendin.

• Ky proces shpesh shoqërohej me dhurata, sakrifica dhe ritin e “bukës së kripës”.

Ndikimi historik dhe kulturor

• Gjakmarrja e mbajti gjallë konceptin e nderit dhe besës, por solli edhe shumë viktima dhe dobësoi unitetin e shqiptarëve.

• Udhëtarë të huaj, si Edith Durham, e përshkruan këtë fenomen si “një ligj i ashpër, por i respektuar me fanatizëm”.

• Edhe sot, në disa zona të izoluara të Shqipërisë veriore, gjurmë të gjakmarrjes ekzistojnë ende, megjithëse shteti modern e lufton fuqishëm këtë praktikë.

Gjakmarrja në Kanun ishte një sistem i krijuar për të ruajtur nderin dhe rendin në një shoqëri pa shtet të fortë. Megjithatë, ajo shpesh shndërrohej në një cikël tragjik dhune që sillte më shumë humbje se drejtësi.
Sot, gjakmarrja shihet si një pjesë e së kaluarës, që duhet studiuar për të kuptuar kulturën shqiptare, por jo për t’u zbatuar në një shoqëri moderne.