HARTA E QYTETIT
Sipërfaqja dhe Popullsia
Popullsia: 171.690 banorë / Urbane 70.000 banorë
Kryetari : Agim Aliu (PDK)
Dendësia: 315.4/km2
Sipërfaqja: 345 km2
Lartësia mbidetare: 500 m
Kodi Postal: 70000
Prefiksi: +383 290
Tabelat e automjeteve: 05
Themelimi: XVIII
Vendasit: Ferizajli/ike ose Ferizajas
Kordinatat: (42° 22′ 0″ Veri ) – ( 21° 10′ 0″ Lindje )
Komuna e Ferizajt:
Qyteti i Ferizajt: është i vendosur në jug të Kosovës, më saktësisht në anën e djathtë të autostradës Prishtinë-Shkup, 37 kilometra larg nga kryeqyteti Prishtina.
Ferizaj ka 345km², duke përfshirë këtu edhe dyzet e pesë (45) fshatrat përreth. Kjo zonë ka një popullsi prej 108,690 banorë.
Ferizaj është relativisht një qytet i ri, ndërsa si komunë ka filluar të zhvillohet që nga viti 1873, kur hekurudha dhe stacioni hekurudhor janë ndërtuar. Në kohën e të folurit ka qenë një hotel, që ka ekzistuar dhe pronari i tij ishte Feriz Shashivari, bazuar në emrin e pronarit Ferizaj ka marr këtë emër. Pas luftës ky qytet u shkatërrua relativisht. Sot krahasuar me qytetet e tjera ai është konsideruar si qyteti i dytë më i zhvilluar pas Prishtinës në Kosovë dhe është qyteti i tregut në Kosovë.
Disa nga fabrikave dhe ndërmarrjeve që para shumë vitesh kanë qenë bazë për zgjerimin e ekonomisë në këtë komunë janë ende funksionale. Disa nga këto fabrika dhe ndërmarrje janë: fabrika e gypave të çelikut, fabrikën e vajit, fabrika për përpunimin e frutave ekzotike, fabrika e tullave etj.
Ferizaj është një ndër qytetet më të rëndësishme në Republikën e Kosovës në shumë aspekte si për nga kultura, sporti, por edhe ekonomia.
Ferizaj në largsi rrugore të qendrave të mëdha si:
- Ferizaj – Prishtina 36 km
- Ferizaj – Gjilan 33 km
- Ferizaj – Prizren 58 km
- Ferizaj – Mitrovica 72 km
- Ferizaj – Peja 92 km
- Ferizaj – Gjakova 83 km
- Ferizaj – Lipjan 22 km
- Ferizaj – Shkupi 52 km
- Ferizaj – Tirana 235 km
- Ferizaj – Tetova 65 km
- Ferizaj – Durres 245 km
Komuna e Ferizajt ka këta fshatra:
- Bablak , Babush , Balaj , Bibaj ,
- Burrnik , Cërnillë , Doganaj , Dremjak
- Dardani , Dubravë , Gaçkë , Gurëz
- Greme , Jezerc , Kosinë , Surqinë
- Komogllavë , Koshare , Softaj
- Neredime e Eperme , Neredime e Poshtme
- Mirash , Muhoc , Fshati i Vjetër
- Manastirc , Mirosalë , Papaz
- Pleshinë e Epërme , Pleshinë e Poshtme
- Pojatë , Tërn , Lloshkobare , Sojevë
- Prelezi i Jerlive , Prelezi i Muhaxherëve
- Rahovicë , Rakaj , Sazli , Slivovë
- Talinoci i Jerlive , Talinoc i Muhaxherëve
- Varosh , Zllatar , Zaskok , Nikadin.
Historia
Qyteti i Ferizajt: është një ndër qendrat më të reja të Kosovës, andaj ekonomia e këtij qyteti është zhvilluar në vitet e vonshme. Një ndër faktorët më të rëndësishëm nga e kaluara historike për formimin e qytetit të Ferizajt dhe të zhvillimint ekonomik të tijë, është padyshim ndërtimi i vijës hekurudhore (1873) dhe stacionit hekurudhorë, linjë kjo shumë e rëndësishme për transportimin e udhëtarëve dhe të mallrave, që njëkohësisht ndikoi shumë në ndryshimin e fizionomisë së vendbanimit shëndrruar atë në qytet. Zanafilla e ekonomisë së qytetit fillon me disa veprimtari, kryesisht zejtare dhe tregtare. Kështu p.sh në vitin 1900, Ferizaj nga 400 shtëpi sa kishte në atë kohë, 200 prej tyre ishin dyqane. Përveç fabrikës së tjegullave, të gjitha ndërmarrjet tjera që ekzistojnë në Ferizaj, janë themeluar pas luftës së parë botërore. Konsiderohet se Ferizaji ësht qyteti i tretë pas Prishtinës dhe Prizrenit si me banorë ashtu edhe me sipërfaqe ne Kosovë.
Gjeografia
Ferizaj: shtrihet në jug të pjesës qendrore të Kosovës. Paraqet një udhëkryq të rëndësishëm, sepse nëpër Ferizaj kalonjë të gjitha rrugët e rëndësishme që e përshkojnë Kosovën nga veriu në jug dhe nga lindja në perëndim. Këto rrugë pastaj vazhdojnë edhe në shtetet fqinje dhe në rajon. Komuna e Ferizajt ka 345 km katrorë, ka gjithsejtë 45 fshatra, në të cilat jetojnë gjysma e popullatës së kësaj komune.Fshatrat më mëdha janë Dardania, Gremja dhe Komogllava, në të cilat jetojnë për afersisht nga 6.000 banorë. Komuna e Ferizajt ka rreth 110,000 banorë, prej tyre gjysma jetojnë në qytet dhe gjysma në fshatra. Nga komunitetet tjera jetojnë rreth 3700 banorë, kryesisht Ashkalinjë, Romë, Goranë, Serbë, në të cilat përbëjnë rreth 3,05 % të popullatës.Bifurkacioni është një fenomen natyror, ku rrjedha e një lumi ndahet në dy degë dhe derdhet në dy dete të ndryshme. Nuk janë vetëm dy raste si në këtë botë, kështu që njëri prej tyre është në Kosovë në lumin Nerodime. Një degë derdhet në lumin Lepenc dhe vazhdon në lumin Vardar dhe përfundon në detin Egje, flukset e tjera degë në anën tjetër derdhet në lumin Sitnicë e cila pastaj derdhet në lumin Ibër dhe në fund në Detin e Zi. Ky fenomen natyror dhe interesante mund të vizitohen çdo ditë, nëse doni ta vizitoni këtë pikë mund të gjeni lehtë nëse ti të arrish atje nëpër qytetin e Ferizajt, rruga për atje është e mirë dhe e kalueshme, rruga është e pajisur me shënja të ndryshme kështu që është gati e pamundur për të humbur rrugën, fenomeni rregullimin e ndarjes të lumit mund të shihet me të vërtetë qartë nga mulliri i cili u restaurua dhe është e hapur për turistët. Komuna e Ferizajt ka këta fshatra:
Ekonomia
Ferizaj: sot është shëndruar në një qendër të rëndësishme ekonomisë dhe biznesit në Kosovë. Sot ende funksionojnë fabrikat dhe ndërmarrjet e dikurshme, të cilat ishin bazë për zhvillimin ekonomik të komunës, siq janë Fabrika e Tubave të Qelikta, Fabrika e Vajit , Fabrika e produkteve ushqimore MINEX, Kombinati i Drurit, Fabrika për Përpunimin e Frutave Ekzotike, Fabrika e Tullave,etj. Komuna kishte gjithsej 19 ndërmarrje shoqërore . Këto ndërmarrje edhe sot funksionojnë por me vështërsi edhe presin të privatizohen. Sot, ekonomia private paraqet bartësen kryesore të zhvillimit ekonomik të komunës .Në komunën e Ferizajt janë të regjistruara rreth 4100 biznese, ndërsa numri i të punësuarve në ekonominë private është mbi 7500 dhe është më i madh se numri i të punësuarve në ekonominë shoqërore. Komuna e Ferizajt ka një pjesë malore të mbuluar me drunjë dhe kjo paraqet një pasuri natyrore të saj. Më herët kishte me qindra hektare plantacion pemësh, por tash për shkak të rrethanave nëpër të cilat ka kaluar, janë lënë pas dore. Në fshatrat e Ferizajt kultivohet gruri, misri, luledielli, soja, patatja etj. Komuna e Ferizajt për vitin 2011 ka këtë buxhet komunal: 16.741.547.0 Euro.
Ferizaj dhe Karakterisitkat
Ferizaj: është e karakterizuar nga Xhamia dhe Kisha Ortodoksetë cilat ndajnë të njëjtin oborr. Pranë këtyre ndërtesave fetare ju mund të gjeni bibliotekën .Nga kjo pikë e qytetit mund të hulumtohet edhe më tej në detaje. Arkitektura e komunës dhe ndërtesat publike ne pjesën e qendrës së qytetit, me përjashtim në këtë zonë shumë dyqane kafeje të cilat janë të vizituar shpesh nga të rinjtë janë të vendosura atje. Qyteti më së shumti ka vetëm një mënyrë rrugë, do të thotë që ju mund të jeni lehtë i orientuar për të vizituar pjesët e tjera (lagjet) e këtij qyteti. Mjedisi në qytetin e Ferizajt është i mbushur zakonisht me energji që të rinjtë e sjellin.
Bifurkacioni
(Bifurkacioni): është fenomen natyror kur një lum ndahet në dy degë dhe derdhet në ujëmbledhësa të ndryshëm deta.Njihen vetëm dy raste të tilla. Njëri rast është në Kosovë ku lumi Nerodime ndahet në dy degë.
Njëra i bashohet lumit Lepenc i cili pastaj derdhet në lumin Vardar i cili përfundon në detin Egje dhe dega tjetër derdhet në lumin Sitnica e cila derdhet në lumin Ibër dhe pastaj përfundon në detin e Zi.Rasti tjetër i bifurkacionit paraqitet me lumin Orinoko në (Venezuela)
1. Referencat: Ferizaj – Wikipedia