Vojsava Kastrioti ishte nëna e Heroit Kombëtar të shqiptarëve, Gjergj Kastriotit – Skënderbeut, një prej figurave më të rëndësishme femërore në historinë shqiptare, por shpesh e lënë në hije nga historiografia.
Ajo lindi rreth viteve 1390–1400 dhe ishte bashkëshortja e Gjon Kastriotit, princit të principatës së Kastriotëve.

Vojsava ishte një figurë me ndikim të madh politik, kulturor dhe shpirtëror në formimin e Skënderbeut. Edukimi, karakteri dhe dashuria për atdheun që ia përcolli djalit të saj u shndërruan më vonë në shtylla të karakterit të heroit që bëri histori.

Origjina e Vojsavës

Sipas burimeve historike, origjina e Vojsavës lidhet me dy teori kryesore:

1. Teoria Arbërore

Shumica e historianëve shqiptarë dhe europianë besojnë se Vojsava ishte me prejardhje arbërore, pjesë e një familjeje fisnike nga Pollogu i Dibrës, e njohur nga kronikat e kohës si Voisava Tribalda.

2. Teoria e Selisë së Prizrenit

Disa burime të tjera tregojnë se ajo ishte e lidhur me princat e zonave rreth Prizrenit, duke pasur lidhje gjaku me aristokracinë shqiptare të Mesjetës.

Roli i Vojsavës në edukimin e Skënderbeut

Në histori është e njohur se Vojsava luajti rol të rëndësishëm në formimin e karakterit të Skënderbeut. Ajo, së bashku me Gjon Kastriotin, formuan tek fëmijët e tyre:

• Dashuri të fortë për tokën dhe atdheun

• Besim të pathyeshëm në lirinë e popullit

• Respekt për traditën dhe familjen

• Shkathtësi ushtarake dhe strategjike

Skënderbeu ishte fëmija i tretë i familjes, dhe sipas kronikës së Marin Barletit, ai ishte fëmija më i dashur i Vojsavës, e cila besonte se ai do të bënte gjëra të mëdha.

Dhimbja e nënës – momenti i rrëmbimit të fëmijëve

Një prej momenteve më dramatike në jetën e saj ishte kur Perandoria Osmane mori peng katër djemtë e Kastriotit, duke përfshirë edhe Gjergjin e vogël.

Sipas kronikave:

Vojsava nuk e humbi kurrë shpresën se një ditë biri i saj do të kthehej te trojet e veta.

Kjo shpresë u bë realitet, kur më 1443 Skënderbeu u kthye në Shqipëri dhe ngriti flamurin e Kastriotëve në Krujë.

Trashëgimia e Vojsavës

Vojsava vdiq rreth vitit 1445, pak para shpalljes së Besëlidhjes së Lezhës.
Por roli i saj vazhdon të ndihet deri sot, sepse pa Vojsavën nuk do të kishte Skënderbe.

Ajo është simbol i:

• Forcës së nënës shqiptare

• Qëndresës dhe besës

• Ndikimit të gruas në historinë kombëtare

Figura e Vojsavës sot

Sot, figura e saj nderohet në:

• Monumente dhe muze të historisë shqiptare

• Këngë, poema dhe botime historike

• Emra shkollash dhe institucioneve kulturore

• Simbole kombëtare dhe artistike

Ajo mbetet një prej grave më të rëndësishme të kombit shqiptar, një heroinë në heshtje që lindi dhe rriti një legjendë.

Historia jonë nuk është vetëm historia e burrave të shpatës, por edhe e grave të urta e të trimëreshave, që mbajtën gjallë rininë, atdheun dhe besën kombëtare.
Vojsava është shembulli më i madh i kësaj fuqi.

Lavdi emrit të saj!

Nderim për Vojsavën – Nënën e Skënderbeut.